اِشعیای نبی و پیشگویی‌هایِ او

پسر عاموس و پیامبری که به هدایت بنی‌اسرائیل فرستاده شد. نام اشعیا (در عربی شَعیا یا اَشعَیاء) در قرآن ذکر نشده است، اما در متون تفسیری (مثلاً طبری، تفسیر، 22/15-23؛ ماوردی، نکت، 229/3) در ذیل آیه‌ی 4 اسراء به نام او اشاره شده است: «و در کتاب آسمانی به فرزندان اسرائیل خبر دادیم که قطعاً دو بار در زمین تباهی خواهید کرد، و قطعاً به سرکشی بسیار بزرگی برخواهید خاست». در متون قصص الانبیاء اشعیا به سبب پیشگویی ظهور مسیح و محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) کاملاً شناخته شده است، اما سرگذشت خود او هم تصویری است از اینکه چگونه «تباهی» مردمان، که در آیه‌ی 4 اسراء به آن اشاره شده است، موجبات بعثت این پیامبر را فراهم کرد. نقش اشعیا در پیشگویی ظهور محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) و اسلام عنصر مهمی در قصه‌ی اوست. مثلاً طبری به صراحت اظهار می‌کند: «اشعیا بود که از ظهور مسیح و محمد خبر داد» (تاریخ، 638/1). در مجادلات قلمی معاصر، اشعیا همچنان نقش مهم ایفا می‌کند که نمونه‌ی آن را در کتابی همچون محمد نبیّ الاسلام نوشته‌ی محمد عزت اسماعیل طهطاوی می‌توان دید. در متون اسلامی، سرگذشت اشعیا شامل سه دوره نبوت است. توضیحات طبری (د.310) نمونه ای گویاست. در اولین دوره، اشعیا پیامبری در عهد صدقیا (یا به نقل کتاب مقدس، حِزقیا) شناخته می‌شود و مرگ این پادشاه را پیشگویی می‌کند. دومین دوره‌ی نوبت او در زمان محاصره‌ی اورشلیم به دست سَنحاریب است. پس از آنکه اشعیا پیشگویی‌اش را اعلام کرد، چون خداونددعای صِدقیا را مستجاب گردانید، مرگ این پادشاه پانزده سال به تعویق افتاد و خداوند تمام سپاهیان دشمنش را به جز سنحاریب و پنج کاتب هلاک ساخت. صدقیا این فرمانده را شصت و شش روز به دور شهر گردانید و بعد با اطلاعت فرمان خدا، به سنحاریب اجازه داد به بابِل باز گردد. بدین‌سان، این رخدادها جملگی به «هشدار و زنهار» قدرت خداوند تبدیل می‌شود. در سومین دوره‌ی نبوت اشعیا، مردم پس از مرگ پادشاه از راه‌های خداوند منحرف می‌شوند و اشعیا از نابودی عن قریب آنها خبر می‌دهد. این کار به شهادت او به دست اسرائیلیان قبیله‌اش منتهی می‌شود. هنگامی که جان اشعیا به خطر می‌افتد، او می‌گریزد و به درون درختی پناه می‌برد. ولی شیطان قسمت‌هایی از لباس او را به دشمنان نشان می‌دهد و آنها درخت را ارّه می‌کنند و او را به قتل می‌رسانند (نک. Gaster and Heller, Der Prophet; Ginzberg, The legends).
نقش اشعیا در پیشگویی ظهور محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) و اسلام عنصر مهمی در قصه‌ی اوست. مثلاً طبری به صراحت اظهار می‌کند: «اشعیا بود که از ظهور مسیح و محمد خبر داد» (تاریخ، 638/1). در مجادلات قلمی معاصر، اشعیا همچنان نقش مهم ایفا می‌کند که نمونه‌ی آن را در کتابی همچون محمد نبیّ الاسلام نوشته‌ی محمد عزت اسماعیل طهطاوی می‌توان دید. در این کتاب، اشاره‌های اشعیا به بیابان (اشعیای نبی، 13: 21؛ 3: 40)، به «قوم صالح» که از دروازه‌های اورشلیم گذر خواهد کرد (اشعیای نبی، 2: 26) و به «فاتحی از مشرق» (اشعیای نبی، 2: 41) و نظایر اینها همگی شواهد کتاب مقدس بر ظهور حتمی اسلام قلمداد شده‌اند (به این دلیل که بخشی از مشیت الهی است).
منابع تحقیق:

طهطاوی، م. عزت اسماعیل، محمد نبیّ الاسلام فی التوراه و الانجیل و القرآن، قاهره بی‌تا؛ طبری، تفسیر، قاهره 1954-1957؛ همو، تاریخ، لیدن 1879-1901؛ ماوردی، نکت.
منابع تحقیق:
خواننده گرامی! منابع مقاله را در نسخه ی چاپی ملاحظه فرمایید.
منبع مقاله :
مک اولیف، جین دَمن؛ (1392)، دائرةالمعارف قرآن (جلد اول آ-ب)، ترجمه‌ی حسین خندق‌آبادی و دیگران، تهران: انتشارات حکمت، چاپ اول.